36. ปางป่าเลไลยก์
เป็นพระพุทธรูปในพระอิริยาบถประทับ (แปลว่านั่ง) ห้อยพระบาท พระหัตถ์ซ้ายคว่ำวางบนพระชานุ พระหัตถ์ขวาหงายวางบนพระ ชานุ ในท่าทรงรับ ทรงรับอะไร ทรงรับรังผึ้ง ที่ลิงยื่นถวาย ข้างๆ มี ช้างเชือกหนึ่งหมอบชูงวงเฝ้าอยู่ด้วย ชาวบ้านเรียกพระพุทธรูปปาง นี้ว่า “ปางป่าเลไลย” หรือ “ป่าเลไลยก์” มาจากคำ เดิมว่า ปาลิเลยยกะ อันเป็นชื่อของพญาช้าง ในพระไตรปิฎกไม่มีลิงอยู่ด้วย มีแต่พญาช้าง แต่ในอรรถกถาได้เพิ่มลิงเข้ามาอีกตัวหนึ่ง ไม่ทราบ ด้วยเหตุผลใด
เรื่องมีอยู่ว่า ในวัดแห่งหนึ่งในเมืองโกสัมพี ภิกษุสองพวกเกิดทะเลาะ วิวาทกันลุกลามไปถึงญาติโยมก็แตกออกเป็นสองฝ่าย พระพุทธองค์ ทรงทราบเรื่องจึงเสด็จไปห้ามปราม แต่ภิกษุทั้งสองฝ่ายนั้นก็ไม่ฟังคำ ห้ามปรามของพระพุทธองค์
พระพุทธองค์ทรงระอาพระทัย จึงเสด็จหลีกไปอยู่โดยลำพังในป่า แห่งหนึ่ง นามว่า ป่ารักขิตวัน พญาช้างเชือกหนึ่ง ละโขลงมาอยู่โดย ลำพัง เห็นพระบรมศาสดา เสด็จมาประทับอยู่พระองค์เดียว จึงเข้า ไปถวายบังคมถวายการอุปัฏฐากดูแลพระองค์อย่างดี ลิงตัวหนึ่ง เมื่อเห็นช้างอุปัฏฐากพระพุทธองค์ ...ตนเองอยากทำบ้าง.. เหลือบไป เห็นรังผึ้งเข้า จึงไปเอารังผึ้งนั้นไปถวายพระพุทธองค์
